Nga Jeremi Suri**
Për pjesën më të madhe të historisë së saj, Shtetet e Bashkuara ishin një vend i madh me një ushtri të vogël në kohë paqeje. Lufta e Dytë Botërore e ndryshoi atë përgjithmonë: Udhëheqësit amerikanë vendosën që një vendi me detyrime të reja globale kishte nevojë për një ushtri shumë të madhe në kohë paqeje, duke përfshirë një arsenal bërthamor dhe një rrjet mbarëbotëror bazash. Ata shpresuan se kapaciteti dërrmues ushtarak do të shmangte një luftë tjetër botërore, do të pengonte kundërshtarët dhe do të inkurajonte vendet e huaja të ndiqnin dëshirat tona.
Megjithatë, ky dominim ushtarak vështirë se ka dhënë përfitimet e premtuara. Rënia e qeverisë së mbështetur nga Amerika në Afganistan, pas 20 vitesh përpjekje dhe miliarda dollarë, është vetëm pengesa e fundit në një narrativë të gjatë të dështimit.
Lufta në Afganistan është shumë më tepër sesa një ndërhyrje e dështuar. Eshtë dëshmi e fortë se sa kundërproduktive është dominimi global ushtarak ndaj interesave amerikane. Kjo hegjemoni ushtarake ka sjellë më shumë humbje sesa fitore dhe minuar vlerat demokratike brenda dhe jashtë vendit.
Historia është e qartë: Ne do të ishim më mirë me qëllime më modeste, të përmbajtura ushtarake dhe strategjike. Edhe opinioni publik amerikan duket se ka lëvizur në këtë drejtim. Vendi ynë duhet të rishqyrtojë vlerën e dominimit ushtarak.Mbështetja në forcën ushtarake i ka përfshirë në mënyrë të përsëritur Shtetet e Bashkuara në konflikte të largëta, të kushtueshme dhe të gjata me pasoja vetë-shkatërruese-në Vietnam, Liban, Irak, Afganistan dhe vende të tjera. Udhëheqësit amerikanë kanë supozuar vazhdimisht se epërsia ushtarake do të kompensojë kufizimet diplomatike dhe politike. Herë pas here, pavarësisht sukseseve në fushën e betejës, ushtria jonë ka dalë shkurt në arritjen e qëllimeve të deklaruara.
Në Luftën e Koresë, mbivlerësimi i fuqisë ushtarake amerikane bindi Presidentin Harry Truman të autorizonte Ushtrinë të kalonte në Korenë e Veriut dhe t’i afrohej kufirit të Kinës. Ai shpresonte se ushtarët amerikanë mund të ribashkonin Gadishullin Korean të ndarë, por në vend të kësaj inkursioni nisi një luftë më të gjerë me Kinën dhe një konflikt të bllokuar. Tani, pas shtatë dekadave të vendosjeve ushtarake amerikane në gadishull, regjimi komunist në Korenë e Veriut është po aq i fortë sa kurrë, me një arsenal bërthamor në rritje.
Në Vietnam, ekspertët “më të mirë dhe më të ndritshëm” rreth Presidentit Lyndon Johnson e këshilluan atë se fuqia dërrmuese e Amerikës do të shtypte kryengritjen dhe do të forconte mbrojtjen antikomuniste. E kundërta ishte e vërtetë. Përshkallëzimi ushtarak amerikan rriti popullaritetin e kryengritjes duke krijuar gjithashtu një varësi më të madhe të Vietnamit të Jugut nga Shtetet e Bashkuara. Pas një ofensivë nga Vietnami i Veriut në 1975, aleatët e stërvitur nga Amerika u rrëzuan, ashtu siç bënë në Afganistan këtë javë.
Faji nuk qëndron tek ushtarët, por tek misioni. Forcat ushtarake nuk janë zëvendësim për punën e palodhur të ndërtimit të institucioneve përfaqësuese dhe efektive të qeverisjes. Shoqëritë e qëndrueshme duhet të kenë një themel të formave paqësore të tregtisë, arsimit dhe pjesëmarrjes së qytetarëve.
Nëse ka ndonjë gjë, të dhënat tregojnë se një prani e madhe ushtarake shtrembëron zhvillimin politik, duke e drejtuar atë drejt luftimit dhe policimit, jo zhvillimit shoqëror. Pushtimet ushtarake amerikane kanë funksionuar më së miri aty ku institucionet qeverisëse i paraprinë ardhjes së ushtarëve të huaj, si në Gjermani dhe Japoni pas Luftës së Dytë Botërore.
Udhëheqësit amerikanë janë varur aq shumë nga forcat tona të armatosura, sepse ato janë kaq të gjera dhe të lehta për t’u vendosur. Ky është rreziku i krijimit të një force kaq të madhe: Buxheti vjetor për ushtrinë amerikane është rritur në më shumë se një 700 miliardë dollarë, dhe ne kemi më shumë gjasa ta përdorim atë, dhe më pak të ngjarë të ndërtojmë zëvendësues më të mirë.
Kjo do të thotë se kur kërkohen punë jomilitare jashtë shtetit, si trajnimi i administratorëve të qeverisjes vendore, ushtria amerikane hyn. Agjencitë e tjera nuk kanë të njëjtin kapacitet. Ne dërgojmë ushtarë atje ku kemi nevojë për civilë sepse ushtarët marrin burimet. Dhe ky problem bëhet më i keq ndërsa ushtria përdor peshën e saj për të lobuar për më shumë para nga Kongresi.
Në vend, rritja e forcave të armatosura do të thotë që shoqëria amerikane është bërë më e militarizuar. Departamentet e policisë tani janë të pajisura me pajisje të fushës së betejës dhe pajisje ushtarake, disa prej tyre të tepërta nga Ushtria. Ish ushtarët janë bashkuar me grupet ekstremiste të dhunshme që janë shtuar gjatë dekadës së fundit. Më pak se 10 përqind e amerikanëve kanë shërbyer në ushtri, por 12 përqind e atyre që u akuzuan për sulmin në Kapitol më 6 janar kishin përvojë ushtarake.
Sigurisht, ushtria amerikane është një nga pjesët më profesionale dhe patriotike të shoqërisë sonë. Drejtuesit tanë me uniformë kanë mbrojtur vazhdimisht sundimin e ligjit, përfshirë kundër një presidenti që përpiqet të minojë zgjedhjet. Problemi vjen nga sa të fryra janë bërë organizatat e tyre dhe sa shpesh ato keqpërdoren.
Ne duhet të jemi të sinqertë për atë që ushtria nuk mund të bëjë. Ne duhet t’i ndajmë burimet tona organizatave dhe agjencive të tjera që në fakt do ta bëjnë vendin tonë më elastik, të begatë dhe të sigurt. Ne do të përfitojmë duke u kthyer në historinë tonë si një vend i madh me një ushtri të vogël në kohë paqeje.
Jeremi Suri, një profesor historie në Universitetin e Teksasit, Austin dhe Shkollën e Marrëdhënieve Publike Lyndon B. Johnson, është autori, së fundmi, i “Presidencës së Pamundur: Shkëlqimi dhe Rënia e Zyrës më të Lartë të Amerikës” dhe nikoqir të podkastit “Kjo është Demokraci”.
**Zoti Suri jep histori në Universitetin e Teksasit, Austin, dhe ka shkruar shumë për politikën moderne dhe politikën e jashtme.
