Nga Ndue BACAJ
80 vite më parë, në moshen 69 vjeçare, me 30 dhjetor 1940 , në Shkoder do të perhapej lajmi i ndarjes nga jeta i njërit prej koloseve më të medhenj të fjales e vepres , At Gjergj Fishtes. “Yndyra” e intelektualizmit , nacionalizmit ,por edhe i qytetarisë së thjeshtë të Shkodres , Malesisë e Shqiptarisë do të “vishej” në zi , per humbjen e njëres nga mendjet e pendat më të ndritura të letersisë , artit , kulturës, historisë ,filozofisë , enciklopedisë , publicistikes , satires , diplomacisë dhe mbi të gjitha shqiptarisë.. . Nji she lotësh lagu mbarë Shqipninë. E vajtuan vllaznit , e vajtuan miqët, e vajtuen Zanat , e vajtoi Kombi… Vorri i Fishtës (deri që ja shkatërruan dreqnit e kuq komunist më 1967, N.B.) dukej se thoshte: Shqiptarë , harroni ça ju ndanë e ça ju largon e kujtoni vetëm ça ju lidhë e ju bashkon.!:. Fishta qe një bir i vertetë i polemit të tij bash nga kjo rrënjosje te truelli i vet aty u bë… poeti kombëtar i Shqipërisë. Veçse ç’i fali vendi poetit , ky ia perligji në trajtë të finiksuar të artit . Sepse vepra e tij u bë pasqyra besnike , fytyra e kthejlltë e gjith vërtetësisë etnike, trimërisë së ashpër , burrërisë luftarake , krenarisë raciale që ka mundur të ruejë gjer sot jeta shqiptare …. Lahuta është dhiata e shtrenjtë e poetit lënë trashigim nipnisë s’kohëve të vona ende për të lind… Ndërsa albanologu i shquar shqiptar (Eqerem Çabej) do të shkruante: “Lexova Lahutën e Malcisë dhe u mahnita. Jam gati të bëhem katolik për hir të Fishtës”. (At Daniel Gjeçaj, Gjergj Fishta , jeta dhe vepra, fq.258, botime franceskane , Shkodër 2007)
Vepra e Fishtës është e madhe, e larmishme, (në libra, revista, gazeta , parlament , konferenca kombëtare e nderkombetare e tj…), është edhe dy dimensionalëshe , toksore e me trajta hyjnore që pershkruhet fund e krye nga afshi i pashuar patriotik në perjetësi. Lahuta e Malcisë është një nga kulmet e veprimtarisë së tij , letrare , historike e mbi të gjitha patriotike…
Por me gjithë veprat letrare , artistike , publicistike , filozofike , historike ,diplomatike e mbi të gjitha patriotike, At Gjegj Fishtes, mbas ardhjes në pushtet të dreqnëve të kuq (1944-1991) siç e quante ai komunizmin , ata per hater të sllavëve, i ndaluan librat , i shkatërruan vorrin , por nuk munden kurr ti shkatërrojnë vepren e tij që në popull quhej dje , quhet sot , e do të quhet nesër “Ungjilli” i atdhetarisë…
Në këtë shënim të vogël memoristik në pervjetorin e 80 të vdjekjes të at Gjergj Fishtes nuk po mundem pa cituar disa vargje dhimbje që i kushtohen zhvarrimit (dhunimit) të vorrit të Fishtës gjatë ç’mendurisë ateiste (1967…):
Kur të varrosen ,
edhe gurët kjanë!
Kur të zhvarrosen,
të shkelen e shanë!
Eshtnat rrugicave ,
prap i gëlltiti dheu,
dhe ti mbete pa vorr,
si Skenderbeu!
Tashti dikun në qiell,
me shgun frati,
pret e shikon përposht
se ç’rrengje punon fati… (Tringë Dukagjini, Pogradec ,1976, At Daniel Gjeçaj , po aty , fq.254)
Fatkeqësisht ne malësorët e Malesisë Madhe që duhet të ishim të parët në perkujtimin e pervjetorëve (të lindjes e vdekjes) të At Gjergj Fishtes , në promovimin e vlerave të vepres tij , si dhe në memorizimin e perjetsimin e emrit të ketij “Homeri” shqiptar , që perjetsoi historinë tonë në “Iliaden” Lahuta e Malësisë , ne malësorët jemi ndër të fundit… Nuk kemi asnjë shkollë , shesh , rrugë apo institucion në Bashkinë e Malësisë së Madhe që të kenë emrin e at Gjergj Fishtes. Gjithashtu nuk kemi asnjë bust memorial apo diçka tjeter të ketij kolosi të mendimit e veprimit , që të jenë vendosur në kryeqendren e Bashkisë Malësi e Madhe (Koplik) apo në qendrat e njesive administrative të Bashkisë. Siç e kam njoftuar edhe më heret në vitin 2021, që është 150 vjetori i lindjes së Gjergj Fishtes, kam pergatitur të publikoj një monografi me “afsh malësori”, në nderim të ketij patrioti pendë artë të kombit shqiptar , që ne malësorëve në veçanti na nderoi lavdroi , besa drua edhe burrëroi pak më shumë se duhet, e kjo më duket se është “arësyeja” që nga “qielli” Fishta më duket se na thotë : “ Ata burra trima, të urtë e atdhetar malësor të cileve u kendova nuk paskan lanë kurrkënd mbrapa…”.
Malësi e Madhe me 30 dhjetor 2020